Vrijdag opende Wethouder Gina van Mulken de expositie over de eerste boeren die van 25 juni 2022 tot 25 juni 2023 te zien zal zijn in het Historiehuis aan de Maasvallei. In Elsloo ligt namelijk het oudste grafveld van Nederland waar sporen werden en nog altijd worden gevonden die ons veel vertellen uit de tijd van de eerste boeren 7000 jaar geleden. De expositie is ingericht naar aanleiding van een nieuw onderzoek naar de Lineaire Bandkeramische cultuur.

“Het onderzoek en ook expositie dragen bij aan een beter beeld van de eerste bewoners van onze gemeente en de Bandkeramische cultuur die zo bepalend was voor Limburg en de rest van Europa. Elsloo vormt daarmee letterlijk de bron van cultuur. De komende jaren werken we hard om dit unieke verhaal nog toegankelijker te maken voor het brede publiek. Want we kunnen niet trots genoeg zijn dat onze regio z’n rijk verleden heeft.” – Gina van Mulken

Even terug in de tijd

De eerste mensen in onze regio waren jager-verzamelaars. Zij leefden van wat de natuur te bieden had en zwierven door het landschap. Vanuit hooggelegen posities hielden zij het wild in de gaten voor de jacht. Aan deze levenswijze komt abrupt een einde als rond 5.300 voor Christus de eerste boerengemeenschappen zich in Limburg en ook in Stein vestigden.

Ze brachten niet alleen kennis over akkerbouw met zich mee, maar ook over veeteelt en pottenbakken. Deze overgang van jager-verzamelaar naar boer wordt door archeologen de ‘Neolithische revolutie’ genoemd. Deze omwenteling verspreidde zich vanuit het Midden-Oosten binnen enkele duizenden jaren naar Europa. Ze maakten in tegenstelling tot de jager-verzamelaars aardewerken potten die zijn versierd met kenmerkende motieven: slingerende of zigzaggende banden die in de klei zijn gekerfd. De potten werden gebruikt om voedsel te conserveren maar ook om uit te eten en drinken. De cultuur van de eerste boeren is naar dit aardewerk genoemd: de Lineaire Bandkeramiek.

Veel van de geschiedenis van deze Bandkeramiekers kennen we doordat er in Elsloo naast een grote nederzetting van de Bandkeramiekers ook een grafveld is gevonden: het oudste grafveld van Nederland. Sporen van deze cultuur zijn al vóór de Tweede Wereld Oorlog in Elsloo en Stein gevonden. Maar een grafveld was er in Nederland nog nooit aangetroffen. Een team van archeologen en andere wetenschappers nam grafgiften en botmateriaal op deze bijzondere begraafplaats met moderne methoden opnieuw onder de loep. Het grafveld van Elsloo in de gemeente Stein is het oudst bekende grafveld in Nederland (circa 5100-4950 v.Chr.). Het werd opgegraven door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onder leiding van prehistoricus Pieter Modderman (1959) en door de Universiteit Leiden (1966). De vondsten zijn sindsdien in beheer van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Opmerkelijke vondsten

Aan de hand van grafgiften kan veel worden verteld over de cultuur van de Bandkeramiekers. Archeologen Ivo van Wijk en conservator prehistorie van het Rijksmuseum van Oudheden, Luc Amkreutz onderzochten crematieresten van de Bandkeramiekers en kwamen tot vernieuwde inzichten over de leeftijd van de eerste boeren en over de man-vrouw verhoudingen. Zo werden er ook grafgiften zoals vuurstenen en pijlspitsen in vrouwengraven gevonden. Dat maakt het traditionele beeld van mannen beeld van mannen als jager veehoeder, krijger en bouwer en vrouwen als verzorgers en pottenbaksters dus minder aannemelijk. Daarnaast is het opvallend dat in de graven van oudere vrouwen vaak rijke grafgiften liggen. Dit kan op een bijzondere positie binnen de gemeenschap duiden.